ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 61 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ ΤΟΤΕ ΔΙΔΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ.

Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε για το περιοδικό ΑΝΑΧΩΜΑ μετά τον Δεκέμβρη του 2008. Η αναδημοσίευσή του δεν είναι καθόλου τυχαία. Έγινε με αφορμή την επίσκεψη του Α. Τσίπρα, πρωθυπουργού πλέον στο σκοπευτήριο της Καισαριανής μετά την ορκωμοσία του. Η εκτέλεση των 200 έγινε την πρωτομαγιά του 1944, λίγο πριν το τέλος της Γερμανικής κατοχής και τα Δεκεμβριανά του 1944. Την απαρχή του εμφυλίου δηλαδή. Θυμίζουμε ότι η θέση του ΣΥΝ εδώ και χρόνια είναι ότι ο εμφύλιος ήταν λάθος γιατί οι αντάρτες έπρεπε να υποταχθούν στο μοίρασμα των λαών από τους "νικητές" του Β' Παγκοσμίου πολέμου.  Η ιστορική μνήμη δεν ενσωματώνεται όσο υπάρχουν φορείς της επαναστατικής δυνατότητας στο σήμερα που εμπνέεται από το παρελθόν για να φτιάξει το μέλλον. Η δικαίωση των νεκρών και των ηρώων του εργατικού κινήματος είναι υπόθεση του σύγχρονου πολιτικού και κοινωνικού υποκειμένου. 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 61 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ ΤΟΤΕ ΔΙΔΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ.

Τον Αύγουστο του 2010 συμπληρώθηκαν 61 χρόνια από το τέλος του λεγόμενου εμφυλίου πολέμου. Η τελευταία του πολεμική πράξη γράφτηκε στις μεγάλες, άνισες και ηρωικές συγκρούσεις στους ορεινούς όγκους της Μακεδονίας, στο Βίτσι και στο Γράμμο. Το τέλος του όμως τυπικά ανακοινώθηκε επίσημα από το ραδιόφωνο Ελεύθερη Ελλάδα, οργάνου της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε, που τότε στάθμευε στo Βουκουρέστι μαζί με χιλιάδες πολιτικούς πρόσφυγές, ένα μήνα μετά(Σεπτέμβρη του 1949) την αναγκαστική σύμπτυξη του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος(από εδώ και πέρα ΔΣΕ) προς την τότε «Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας» για να μην κυκλωθεί και αφανιστεί.

Από τότε μέχρι σήμερα μεσολάβησαν πολλά. Μεσολάβησε η περίοδος που τα αποτελέσματα του εμφυλίου και η μισαλλοδοξία της δεξιάς νικήτριας παράταξης καθόριζαν ολόκληρη την πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας άμεσα. Ήταν τα πέτρινα χρόνια των μετεμφυλιακών καθεστώτων με αποκορύφωμα αυτών την χουντική 7ετία(1967-1974). Περάσαμε στα χρόνια όπου το ΠΑΣΟΚ εκμεταλλευόμενο την ιστορική αδυναμία της αριστεράς των χρόνων της μεταπολίτευσης και της δεκαετίας του 80, με μερικά ψίχουλα και τη δημαγωγία του κατόρθωσε να ενσωματώσει ένα μεγάλο κομμάτι των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και της εποποιίας του ΔΣΕ. Σήμερα πλέον που από πλευράς ντοκουμέντων έχουν ξεκαθαρίσει πολλά πράγματα και πολλά από αυτά δικαιώνουν την αριστερή παράταξη και τον αγώνα του ΔΣΕ επιχειρείται ένα ξαναγράψιμο των όρων και των συνθηκών κάτω από τις οποίες διεξάγει ο εμφύλιος πόλεμος και όχι των καθ’ αυτό πολεμικών γεγονότων(πράγμα δύσκολο πλέον). Χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου αποτελεί και η σχετικά νέα ταινία του Π. Βούλγαρη η οποία χωρίς να αμφισβητεί τον ηρωισμό των μαχητών του ΔΣΕ(πως ήταν εξάλλου δυνατό να το κάνει) παρουσιάζει τον εμφύλιο πόλεμο σαν ένα γεγονός επιβαλλόμενο αποκλειστικά από εξωτερικούς προάγοντες και τους αντάρτες σαν ανθρώπους οι οποίοι δεν γνωρίζουν ακριβώς γιατί αγωνίζονται. Και οι τρείς αυτές διαδοχικές περίοδοι έχουν μια κοινή συνισταμένη. Το ξερίζωμα κάθε επαναστατικού και ριζοσπαστικού στοιχείου που έφερε αυτός ο αγώνας. Την απομάκρυνση από το μυαλό, τη συνείδηση και την πρακτική της θιγόμενης πλειοψηφίας, της δυνατότητας με βίαιο τρόπο να καταλύσει την αστική εξουσία, θεμελιώνοντας μια άλλη κοινωνική εξουσία βασισμένη στην εξυπηρέτηση των δικών της αναγκών.

Όπως βλέπουμε λοιπόν η συζήτηση για τον εμφύλιο πόλεμο δεν ξεκινάει από την αναπόληση των ηρωικών αφηγήσεων των αριστερών αγωνιστών μόνο, αλλά κυρίως από την ανάγκη του ίδιου του αστικού συστήματος να διαγράψει τα επικίνδυνα μηνύματα που άφησε γι αυτό αυτός ο πόλεμος. Προσπαθώντας λοιπόν και εμείς να ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας του, όχι από τη σκοπιά της καταγραφής απλά και μόνο των ηρωικών γεγονότων ή ακόμη χειρότερα από την πλευρά ενός γεγονότος που ανήκει στο παρελθόν και σιγά σιγά θα πρέπει να το διαγράφουμε, να το πλάθουμε κατά το δοκούν και να δηλώνουμε μεταμέλεια, αλλά από τη σκοπιά ενός μεγάλου συλλογικού αγώνα του αριστερού κινήματος για την κατάληψη της εξουσίας και τη χειραφέτηση και απελευθέρωση του ανθρώπου, πρέπει να απαντήσουμε σε 3 βασικά ερωτήματα. Πριν περάσουμε όμως σε αυτά πρέπει να κάνουμε σαφές το εξής. Το ότι δε δηλώνουμε μεταμέλεια δε σημαίνει ούτε ότι μας χαροποιούν οι καταστροφές και το πισωγύρισμα της χώρας(που θα εξηγηθεί και παρακάτω ότι μέσα από αυτό περνούσε η ενίσχυση και θεμελίωση του αστικού συστήματος στη χώρα), ούτε προσπαθούμε να επαναφέρουμε τη μισαλλοδοξία με την οποία εξάλλου κυβέρνησαν όλες οι αστικές εκδοχές επί πολλά χρόνια(τόσο η ΕΡΕ, κάτι σαν τον προκάτοχο της ΝΔ όσο και η Ένωση Κέντρου, σαν αυτόν του ΠΑΣΟΚ). Αλλά από την άλλη δεν αποποιούμαστε και δε ντρεπόμαστε για το μεγάλο αγώνα που έδωσε ο εργαζόμενος λαός, ούτε ενισχύουμε λογικές διαφόρων καλοθελητών και απολογητών οι οποίοι «αλέθουν τα πάντα στο μύλο» επιβεβαιώνοντας την αστική προπαγάνδα λέγοντας πως «καλύτερα που χάσαμε» και ότι «τώρα θα ήμασταν Αλβανία»(θέση της ανανεωτικής αριστεράς).

Τα ερωτήματα αυτά λοιπόν που ως ένα μεγάλο βαθμό είναι και το ένα συνέχεια του άλλου καθώς και αλληλεπικαλύπτονται, είναι: τι ήταν εν τέλει αυτός ο περιβόητος εμφύλιος, τι άφησε ως παρακαταθήκη και συμπέρασμα και έχει άραγε σημασία σήμερα οι νέοι αγωνιστές να μιλάν για αυτόν και μέσα από πιο πρίσμα;

 

ΤΙ ΗΤΑΝ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ

Ίσως το πιο «ταλαιπωρημένο» ερώτημα. Το ερώτημα εκείνο που πέρασε από 40 κύματα και από την πλευρά της αστικής τάξης και από την πλευρά των αγωνιστών και των ανθρώπων του κινήματος. Το ερώτημα εν τέλει που η απάντησή του είναι τόσο σημαντική γιατί πολύ απλά καθορίζει και όλα τα υπόλοιπα.

Η αρχική προσπάθεια της αστικής τάξης ήταν να υποβαθμίσει συνολικά το γεγονός, να το παρουσιάσει σαν μια μειοψηφική ανταρσία κάποιον προδοτών της πατρίδας καθώς και αλλοεθνών, που υποκινούνταν από κάποιον εξωτερικό παράγοντα(το τότε «σοσιαλιστικό» μπλοκ). Εστί ο εμφύλιος για πάνω  από το ¼ του αιώνα ήταν γνωστός ως Συμμοριτοπόλεμος και οι μαχητές του ως κομμουνιστοσυμμορίτες ή ως εαμοβούλγαροι(το πρώτο συνθετικό υποδήλωνε την πολιτική καταγωγή, το ΕΑΜ για παράδειγμα και το δεύτερο την δήθεν εθνική προέλευση). Τώρα το πώς είναι δυνατόν ένας πόλεμος που είχε πολύ περισσότερα θύματα από αυτά των Βαλκανικών πολέμων και της Μικρασιατικής εκστρατείας και επί της ουσίας ερήμωσε ένα μεγάλο κομμάτι της υπαίθρου,  να οφείλονταν σε «συμμορίες» ρωτήστε καλύτερα τις μεγάλες διάνυες της αστικής τάξης που σκαρφίστηκαν αυτούς τους όρους! Η δε πολιτική εξήγηση ήταν και παραμένει μέχρι και στις μέρες μας, ότι ο πόλεμος αυτός ήταν προϊόν του ανταγωνισμού μεταξύ Αμερικής και Αγγλίας εναντίων του «σοσιαλιστικού» στρατοπέδου και της ΕΣΣΔ(ένωση σοσιαλιστικών σοβιετικών δημοκρατιών). Αν και είναι προφανές ότι η εμπλοκή κυρίως των δυτικών δυνάμεων ήταν καταλυτική(γεγονός που σε ένα μεγάλο βαθμό χάρισε και τη νίκη στη Δεξιά παράταξη) και από αυτή τη σκοπιά ο ελληνικός εμφύλιος έγινε «σωλήνας πειραμάτων»(στρατιωτικών και πολιτικών) για το νεότευκτο «ψυχρό πόλεμο», η λογική αυτή ως σκοπό είχε και έχει να «βγάλει επί της ουσίας λάδι» την ελληνική αστική τάξη η οποία στήριξε και επιδίωξε αυτή τη σύγκρουση με όλο της το είναι. Αυτή ήταν και η μοναδική οδός για αυτή ώστε να τσακίσει τον ευνοϊκό συσχετισμό που είχε δημιουργηθεί για τις αριστερές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής από τη δράση του ΕΑΜ και του στρατιωτικού του μέλους του ΕΛΑΣ. Στην ανατροπή αυτού του συσχετισμού στόχευαν εξάλλου και η δημιουργία πυλώνων του αστικού συστήματος στην κατεχόμενη Ελλάδα( ο ΕΔΕΣ, τα τάγματα ασφαλείς και μια σειρά άλλων δεξιών οργανώσεων-συμμοριών) η οποία γινόταν πολλές φορές και σε συνεργασία με τους Ναζί κατακτητές, οι οποίες είτε συγκρουόμενες με τον ΕΛΑΣ, είτε στρατολογώντας απλά μέλη σε αυτές, επιδίωκαν να ανασχέσεων τη μεγαλειώδη ανάπτυξη του ΕΑΜικού κινήματος.

Ο όρος εμφύλιος είναι επί της ουσίας επιστέγασμα των χρόνων της μεταπολίτευσης και της νέας προσπάθειας ενσωμάτωσης αυτού του αγώνα από την πλευρά της αστικής τάξης. Και αυτό γιατί με αυτόν τον όρο επί της ουσίας δεν περιγράφονται μια σειρά καθοριστικά στοιχεία αυτής της σύγκρουσης, που την καθιστούν και αρκετά διαφορετική από άλλες αδελφοκτόνες συγκρούσεις. Δεν περιγράφει για παράδειγμα το βαθύ ταξικό χαρακτήρα τον οποίο είχε αυτή η σύγκρουση. Δεν περιγράφει πως ο λεγόμενος Εθνικός στρατός(ο κυβερνητικός) στρατολογούσε εκτός από μια μικρή μειοψηφία(διαλεγμένη κυριολεκτικά δια πυρός και σιδήρου), με το φόβο των εκτελέσεων, των εξοριών, των βασανιστηρίων, ενώ από την αρχή μέχρι το τέλος είχε την ακατάπαυστη υλική βοήθεια από τη Δύση. Παρεμπίπτοντος η αστική επικράτηση το Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα ήρθε μέσα από τη βοήθεια των αγγλικών ενόπλων δυνάμεων(αυτές μετατόπισαν το συσχετισμό δύναμης υπέρ της δεξιάς παράταξης και επί της ουσίας της χάρισαν τη νίκη), οι οποίες δρούσαν «ως σε κατεχόμενη περιοχή στην οποία γίνεται εξέγερση» κατ’ εντολήν του ίδιου του Τσόρτσιλ! Δεν περιγράφει πως η σύγκρουση αυτή δεν έγινε απλά για την κυριαρχία στην εξουσία, αλλά έγινε μεταξύ δυο εντελώς διαφορετικών μοντέλων κοινωνικών δομών. Επί της ουσίας σε αυτή τη μάχη συγκρούονταν ο αστικός κόσμος και το σάπιο σύστημά του από τη μία, και ο κόσμος της εργασίας με τη νέα χειραφετημένη κοινωνική δομή που προσπαθούσε να θεμελιώσει από την άλλη.

Αλλά και από την πλευρά της αριστεράς αυτή η μεγάλη μάχη αντιμετωπίστηκε με τρομερά αντιφατικό χαρακτήρα. Αιτία αυτού ήταν δύο βασικοί λόγοι. Πρώτον ότι η ηγεσία του ΚΚΕ σε καμία φάση εκείνου του αγώνα, από την Εθνική Αντίσταση και τα δεκεμβριανά του 1944 μέχρι και τις διάφορες φάσεις που πέρασε ο εμφύλιος από το 1946 έως το 1949 δεν είχε ξεκαθαρίσει τι ακριβώς πάει να κάνει. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να παλαντζάρει διαρκώς μεταξύ μιας κοινοβουλευτικής λογικής και μιας λογικής εθνικής ενότητας και από την άλλη να διολισθαίνει σε μία κατεύθυνση ευθείς σύγκρουσης με την αστική τάξη και στην προσπάθεια επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας. Το δεύτερο   είναι πως ίσος ποτέ μετά την ήττα δεν επιχειρήθηκε να γίνει μια ψύχραιμη και διαλεκτική κριτική σε αυτόν το μεγάλο αγώνα με αποτέλεσμα είτε να στηρίζονται όλα τα βήματα εν λευκώ(βλ.ΚΚΕ) και να μεταβιβάζεται η ευθύνη σε πρόσωπα(βλ. Ζαχαριάδη, Βαφειάδης κ.τ.λ) είτε να καταδικάζεται εκ θεμελίων ως λανθασμένη επιλογή(βλ. ΣΥΝ). Και οι δύο όμως εκτιμήσεις έχουν μια κοινή συνισταμένη. Ότι ο εμφύλιος ήταν κυρίως η έκφραση της άμυνας του αριστερού κινήματος απέναντι στην κρατική και παρακρατική τρομοκρατία που ασκούνταν εναντίων των αγωνιστών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας(Φλεβάρης 1945), που ήταν η συμφωνία ανακωχής των Δεκεμβριανών, απαιτούσε τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και επί της ουσίας τους έκανε έρμαιο στα χέρια της μισαλλοδοξίας.  Μια εκτίμηση που μοιάζει περισσότερο με απολογία. Σαν να λέμε «εμείς δε φταίμε», «εμείς δε θέλαμε», «μας αναγκάσανε». Με αυτή την εκτίμηση χάνουν ίσος το πιο πρωτοπόρο και ελπιδοφόρο κομμάτι αυτού του αγώνα. Εκείνο που εν τέλει γέννησε τον ηρωισμό και την εποποιία του ΔΣΕ. Την ανάγκη των αγωνιστών να χτίσουν τη δικιά τους κοινωνία.

Πρέπει να είναι τυφλός κανείς για να μην δει την ίδια την ανάγκη του κόσμου του αγώνα του τότε να μην αφήσει ξανά την αστική τάξη να καθορίσει τη μύρα τους. Τι ήταν άραγε τα Δεκεμβριανά του 1944 αν δεν ήταν η αντίδραση του αθηναϊκού λαού για την παρουσίαση του αστικού πολιτικού βίου ως «απελευθερωτές» και τοποτηρητές(με τις πλάτες των Άγγλων βέβαια) που όλο το διάστημα της κατοχής έκανε διακοπές στο Κάιρο; Τι προσπάθησε να κάνει ο Άρης Βελουχιώτης επιμένοντας στη συνέχιση του αγώνα μετά την απελευθέρωση και κατάντησε αποκηρυγμένος από το κόμμα του(το ΚΚΕ), κυνηγημένος από κράτος και παρακράτος, να κρέμεται το κεφάλι του στο φανοστάτη των Τρικάλων; Γιατί οι γενειοφόροι, σκληροτράχηλοι και μπαρουτοκαπνισμένοι αντάρτες του ΕΛΑΣ έκλαιγαν στην παράδοση των όπλων μετά τη Βάρκιζα; Γιατί αγαπούσαν το όπλο τους ή γιατί τους στερούσαν βίαια και παρά τη θέλησή τους την ελπίδα; Όλα αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα τα οποία δείχνουν ότι η ηγεσία του ΚΚΕ για μία ακόμη φορά ήταν πίσω από τις ανάγκες και τη θέληση του κινήματος και ότι προφανώς και ο εμφύλιος ήταν κάτι πολύ παραπάνω από αυτό που παρουσιάζεται εκατέρωθεν.

Ο εμφύλιος πόλεμος με τις αντιφάσεις του και τις αδυναμίες του συνδεόμενος με τα Δεκεμβριανα του 1944 αποτελούν το πρώτο επαναστατικό εγχείρημα της θιγόμενης πλειοψηφίας στην Ελλάδα. Μια ολόκληρη κοινωνία που είχε παλέψει τους Ναζί και του είχε νικήσει, επιβίωσε στα χρόνια της κατοχής με τη δική της οργάνωση, αλλά και ταυτόχρονα είχε γνωρίσει πολλές φορές το τι σημάνει ότι η αστική τάξη δεν ενδιαφέρεται για την εργαζόμενη πλειοψηφία( συνθηκολόγηση στρατηγού Τσολάκογλου κατά την εισβολή των Γερμανών, κυβερνήσεις συνεργασίας με τον κατακτητή, φυγή στην Αίγυπτο κ.τ.λ ) διεκδικούσε το δικαίωμα να καθορίσει η ίδια τη μύρα της. Δε ζητούσε κάποιου είδους διαπραγμάτευση με την αστική τάξη. Αυτή εξάλλου για 5 χρόνια έλειπε και γύρισε μόνο και μόνο για να τους σκοτώσει, να τους εξορίσει και να τους επαναφέρει στην προπολεμική κοινωνική εξαθλίωση που ζούσαν. Αυτό εν τέλει ήταν και το νόημα του σκυλιάσματος της αντίπαλης πλευράς(της δεξιάς παράταξης) τόσο κατά την περίοδο που λάμβανε χώρα ο εμφύλιος, όσο και μετά την ήττα του ΔΣΕ. Να ξεριζώσουν εντελώς από τη συλλογική συνείδηση ότι κάτι σε αυτό τον κόσμο μπορεί να πάει και αλλιώς από ότι μας μαθαίνουν. Και εν τέλει αυτή η μεγάλη μάχη εξέφρασε τη δυνατότητα του πως τα πράγματα μπορούν να πάνε και αλλιώς.

Η «ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ» ΤΟΥ

Όταν μιλάμε για την «κληρονομιά» του εμφυλίου πρέπει να έχουμε υπόψη ότι μιλάμε για μια βαθιά πολιτική και κοινωνική τομή, αντίστοιχη του μεγέθους εκείνου του αγώνα, σημεία της οποίας καθορίζουν πολλά πράγματα ακόμη και σήμερα. Πράγματα τα οποία θα έλεγε κανείς πως βρίσκονται στο DNA μας και είναι κάτι σαν τη δαρβινική εξέλιξη των ειδών, και όμως αποτελούν «παιδιά» αυτής της αναμέτρησης.

Αναρωτήθηκε ποτέ κανείς ποιοι είναι οι λόγοι που ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής υπαίθρου κυρίως στην Ήπειρο και τη Μακεδονία καθώς και σε άλλες ορεινές περιοχές, είναι σχεδόν έρημο; Είναι τυχαίο πως σε αυτές τις περιοχές χτυπούσε η καρδία του ΔΣΕ, ήταν οι κύριοι τροφοδότες του( σε έμψυχο και άψυχο δυναμικό) καθώς και τα κύρια πεδία των πολεμικών συγκρούσεων; Προφανώς η ερήμωση αυτών των περιοχών οφείλεται και σε μια διαρκώς λανθασμένη πολιτική από την πλευρά των κυβερνήσεων καθώς και στο δύσκολο της επιβίωσης σε αυτές τις περιοχές, μα η διαγραφή ουσιαστικά από το χάρτη ολόκληρων περιοχών οφείλεται και κάπου αλλού. Εξάλλου τέτοιας φύσης μέρη υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη, χωρίς να αντιμετωπίζουν τέτοια κατάσταση. Και δεν βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση, γιατί πολύ απλά δεν δέχτηκαν τέτοιου μεγέθους «κάθαρση» από το ίδιο τους το κράτος. Και τι σημαίνει «κάθαρση»; Ότι με πρόταση της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου έπρεπε να αδειάσει δια της βίας όλη η ζωτική περιοχή του ΔΣΕ για να μην έχει τη δυνατότητα εφοδιασμού. Έτσι ολόκληρες περιοχές ξεριζώθηκαν βιαίως και μεταφέρθηκαν στα αστικά κέντρα, όπου με τη στάμπα των «υπόπτων» για βοήθεια προς τους αντάρτες, αφήνονταν στη μύρα τους(βλ. Προσφυγικές κατοικίες στη λ. Αλεξάνδρας).  Σε αυτό βέβαια ας προσθέσουμε και τις «παιδουπόλεις» της Βασίλισσας Φρειδερίκης που μάζευε τα παιδιά της επαρχίας για να τα γλυτώσει από «τον κομμουνιστικό κίνδυνο»!Ότι χιλιάδες εξόριστοι στους «Παρθενώνες» του νεοελληνικού κράτους, τα ξερονήσια καθώς και ακόμη περισσότεροι πολιτικοί πρόσφυγες στις «Λαϊκές δημοκρατίες» όταν επιτέλους αφέθηκαν να γυρίσουν στα σπίτια τους(επί της ουσίας μετά το 74) τα έβρισκαν ρημαγμένα από την αστυνομία, το στρατό, τις συμμορίες και τους κομματάρχες της δεξιάς και την περιουσία τους να τη σφετερίζονται άλλοι με την κρατική βούλα. Ότι χρόνια μετά το τέλος των πολεμικών συγκρούσεων στα χωριά του Βιτσιου και του Γράμμου, της Μουργκάνας, στα πομακοχώρια και σε μια σειρά άλλων περιοχών υπήρχαν στρατιωτικά φυλάκια και μπάρες εισόδου και οι εκεί κάτοικοι είχαν ειδική ταυτότητα για αν πάνε στο σπίτι τους. Γιατί το ραβασάκι από τον καθεστωτικό του χωρίου που έλεγε ότι είσαι «επικίνδυνος» η «συμπαθών των κομμουνισμό» σε ακολουθούσε από τη δουλειά μέχρι το πανεπιστήμιο, και αποτελούσε μονόδρομο το να «χαθείς» στα απρόσωπα μεγάλα αστικά κέντρα.

Και αν αυτό ήταν ένα μόνο παράδειγμα για της κοινωνικές προεκτάσεις του εμφυλίου, οι πολιτικές του έχουν ακόμη μεγαλύτερο βάθος. Ο εμφύλιος και το ΕΑΜικό κίνημα δημιούργησαν επί της ουσίας έναν άλλο πολιτικό συσχετισμό και συνολικά μια άλλη αντίληψη, η οποία δεν υπήρχε πριν από αυτά τα γεγονότα, αλλά συνέχυσε να υπάρχει σε ένα μεγάλο βαθμό μετά από αυτά. Ένας διάχυτος αντιαμερικανισμός για παράδειγμα που υπάρχει σε διάφορα κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας και σε μια σειρά διαφορετικών πολιτικών αποχρώσεων είναι απόρροια της εξόφθαλμης και καταλυτικής εμπλοκής των Αμερικάνων τόσο στον ελληνικό εμφύλιο, όσο και στις μετέπιπτα πολιτικές εξελίξεις. Τα σχετικά(με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες) μεγάλα εκλογικά και κοινωνικά ποσοστά όλου του φάσματος της αριστεράς οφείλονται ως ένα βαθμό σε αυτή τη μεγάλη όξυνση της ταξικής πάλης και τη συσπείρωση που δημιούργησε. Το αγωνιστικό μπλοκ εκείνων των χρόνων και η πολιτικοποίηση που παρήγαγε ήταν αυτό που συμμετείχε σε όλες τις μεγάλες κοινωνικές μάχες( «114», Πολυτεχνείο κ.τ.λ) μέχρι σχεδόν και τη δεκαετία του 80. Και το ρήγμα αυτό θα μπορούσε να έχει ακόμη μεγαλύτερη έκταση, αν η καθεστωτική αριστερά δεν απαρνιόταν για χάρη της «εθνικής συμφιλίωσης» και του αμιγώς κοινοβουλευτικού και διαχειριστικού δρόμου ,με τόσο απόλυτο τρόπο την επαναστατική διέξοδο. Αυτή η αντίληψη έκανε την αριστερά του μεγάλου αντιδικτατορικού αγώνα να κάθετε με σταυρωμένα τα χέρια όταν οι έντρομοι στρατηγοί της χούντας και σύσσωμο το αστικό σύστημα έφερναν τον Καραμανλή ως σωτήρα, για να αποφύγουν το ενδεχόμενο ο ίδιος ο κόσμος του κινήματος να καθορίσει την πολιτική του μύρα. Έφτασε στο σημείο να ζητάει απλά έναν εκδημοκρατισμό στα τέλη της δεκαετίας του «70» και στις αρχές του «80», πράγμα που απαιτούσε όλη η σύγχρονη αστική τάξη της εποχής, ως μέσο ενσωμάτωσης της αγωνιστικής και διεκδικητικής διάθεσης, αλλά και ανάπτυξης για την ίδια. Μια γραμμή που εν τέλει ήταν εξαιρετικά εύκολα ενσωματώσημη, απογοήτευσε και επί της ουσίας άφησε χώρο στο νεοσύστατο ΠΑΣΟΚ να «πλιατσικολογήσει» αυτό το μεγάλο αγωνιστικό μπλοκ.

Η μη εξηγήσιμη με συντροφικό και συλλογικό τρόπο ήττα στον εμφύλιο και η σταδιακή περιθωριοποίηση κάθε επαναστατικής γραμμής και κάθε απόπειρας για τον επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας τα επόμενα χρόνια από την επίσημη αριστερά, αποτελούν σε ένα μεγάλο βαθμό ίσως και την εξήγηση της βαθιάς ηττοπάθειας και της μοιρολατρίας του ΚΚΕ και του ΣΥΝ σήμερα. Και οι δύο αυτές εκφάνσεις της αριστεράς πέταξαν στον κάλαθο των αχρήστων ελαφρά τι καρδία ένα από τα πιο αυθεντικά και πρωτοπόρα κομμάτια του αγώνα του ΔΣΕ. Ότι τη στιγμή που ουσιαστικά ήταν μόνοι τους ακόμη και από τους «φίλους» τους (ιδιαίτερα μετά και τη ρήξη του Τίτο-ηγέτη  της τότε ενιαίας Γιουγκοσλαβίας και του Στάλιν και το σταμάτημα της όποιας μικρής βοήθειας προς τους αντάρτες) και «τους την έπεφτε» με κάθε μέσο η ελληνική και η Αγγλοαμερικάνικη αστική τάξη, δηλαδή τη στιγμή που φαινομενικά αλλά και πραγματικά ο συσχετισμός ήταν συντριπτικός εναντίων τους, εκείνοι έβαζαν μπροστά το όραμά τους για ένα καλύτερο αύριο και την πίστη για τη νίκη, την οποία την εκβίασαν αρκετές φορές. Μία νίκη που θα μπορούσε να έχει έρθει από το Δεκέμβρη του 1944 αν η ηγεσία του ΚΚΕ είχε ξεκαθαρίσει αν ήθελε διαπραγμάτευση με την αστική τάξη(όπως εν τέλει φάνηκε ότι ήθελε) η κατάληψη της εξουσίας από το μαχητή λαό. Τουναντίον αντικατέστησαν αυτό το επαναστατικό μεγαλείο με τη μιζέρια των συσχετισμών και της συσπείρωσης όρων που ποτέ δεν ήταν αρκετοί. Αντικατέστησαν την επαναστατική αισιοδοξία ότι η άλλη κοινωνία είναι εφικτή στο σήμερα και αξίζει να παλέψεις για αυτή τώρα πετυχαίνονται παράλληλα νίκες, με μια βαθιά γραφειοκρατική λογική των σταδίων που κατέστρεφε και καταστρέφει κάθε δυνατότητα για ανάπτυξη του κινήματος.  Ακόμη όμως χειρότερα εξόρισαν τη δυνατότητα της επανάστασης στα όρια του αδύνατου βλέποντας το ρόλο τους μόνο σαν το αριστερό άκρο του υπάρχοντος συστήματος, και όχι σαν δύναμη ανατροπής και διάλυσής του. Αυτό εν τέλει τους έκανε σε κρίσιμες στιγμές για το αστικό σύστημα αντί να του δώσουν τη χαριστική βολή να του δίνουν «το φιλί της ζωής»(βλ. μεταπολίτευση, συγκυβέρνηση 89 και ίσος έπεται και συνέχεια…)

Αν όμως άφησε κάτι πραγματικά πίσω της αυτή η μεγάλη σύγκρουση, είναι μια εξίσου μεγάλη απάντηση. Απάντηση σε όλους αυτούς που λεν πως ο καπιταλισμός είναι μονόδρομός και ότι δεν μπορεί να υπάρξει άλλο κοινωνικό μοντέλο και πως είναι στη φύση του ανθρώπου να έχει κάποιον πάνω από το κεφάλι του αλλιώς δεν μπορεί να λειτουργήσει. Μήπως όμως η επιβίωση του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια της κατοχής με την αποκλειστικά δικιά του οργάνωση αποδεικνύει το αντίθετο; Μια περίοδο που όχι μόνο ήταν παρατημένος από τον κατακτητή και την ντόπια αστική τάξη, αλλά ταυτόχρονα ληστεύονταν, φυλακίζονταν και εκτελούνταν. Την περίοδο του εμφυλίου και του ΕΑΜικού κινήματος η ελληνική επαρχία γνωρίζει για πρώτη(και ίσος για τελευταία φορά μέχρι σήμερα) το τι σημαίνει λαϊκή δικαιοσύνη, τοπική διοίκηση (ή αυτοδιοίκηση με πιο σύγχρονους όρους), τέχνη(μέσω θεατρικών παραστάσεων που παίζονταν) εκπαίδευση, ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών κ.α. Και όλα αυτά μέσα από τον έλεγχο των συνελεύσεων των κατοίκων των χωριών, των ανταρτών στις μονάδες τους, των αγροτών. Τη να πρώτο αναφέρει κάνεις. Το λαϊκό διδασκαλείο της δημοκρατικής προσωρινής κυβέρνησης «των βουνών» και του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο. Το ότι τα χωριά της Μουργκάνας γνώρισαν για πρώτη φορά την ένια της κεντρικής διοίκησης και του «κράτους» κατά τη διάρκεια του 1947-1948. Και το κράτος σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν οι ίδιοι. Αν σε τόσο σκληρές και αντίξοες συνθήκες οι άνθρωποι μπορούν όχι απλά να επιβιώνουν , αλλά σε πολλά σημεία να οργανώνουν καλύτερα τη ζωή τους, δεν είναι ικανοί άραγε να κάνουν το ίδιο και ακόμα καλύτερα όταν θα είναι απελευθερωμένοι από τα δεσμά του κεφαλαίου;

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Ο εμφύλιος τελικά τι δείχνει; Τη δυνατότητα ή το ανέφικτο; Αν πάντως η ήττα κάθε επαναστατικού εγχειρήματος ή κινήματος σήμαινε την αδυναμία νίκης, τότε η θιγόμενη πλειοψηφία θα είχε σταματήσει προ πολλού, τόσο να αγωνίζεται , όσο και να νικάει. Η πάλη των αγωνιστών του τότε είναι πάλη μιας άλλης εποχής και άρα ξεπερασμένη, ή η μελέτη της μπορεί να οδηγήσει σε επιτυχημένα εγχειρήματα στο σήμερα; Ένα σήμερα που από ολόκληρο το πλέγμα της κυρίαρχης πολιτικής αναδύει μια σαπίλα η οποία απειλεί να πνίξει και να αφανίσει τον άνθρωπο, το περιβάλλον και τον κόσμο ολόκληρο. Μια σαπίλα η οποία δεν καλύπτεται με «κολόνιες» μιας καλύτερης διαχείρισης, αλλά απαιτεί το καθολικό ξερίζωμα εκ θεμελίων.

Την εποχή λοιπόν της επαναστατικής αναγκαιότητας τι πρέπει να κάνουμε; Να ξαναβγάλουμε από τους τιμημένους και δοξασμένους τάφους τους τους αγωνιστές του τότε και να τους πούμε νικήστε για εμάς; Να ακολουθήσουμε ακριβώς την ίδια συνταγή σαν να μην καταλάβαμε τίποτα από τις θυσίες τους; Για να αλλάξεις την ιστορία πρέπει να φτιάξεις μια καινούρια ιστορία. Μια νέα μεγάλη διήγηση. Να φτιάξεις τα δικά σου λάβαρα, σύμβολα και ήρωες. Έτσι τιμούνται οι αλύγιστοι αγωνιστές του Βίτσιου και του Γράμμου. Έτσι δε θα τους σκεπάσει η σκόνη της ενσωμάτωσης. Έτσι ο αγώνας τους δε θα πάει χαμένος.  Με νέους νικηφόρους αγώνες.

Οι αγωνιστές του εμφυλίου έκαναν ένα πείραμα νέο για την εποχή του. Εστί και σήμερα με μία νέα πολιτικοποίηση βασισμένη στα διδάγματα από το αγωνιστικό μας παρελθόν αλλά κυρίως στις σημερινές ανάγκες της θιγόμενης πλειοψηφίας να κάνουμε τη νέα έφοδο προς τον ουρανό. Έφοδο για τον κόσμο που μας αξίζει. Για τον κόσμο που ανήκει σε εμάς και σε κανέναν επιχειρηματία σφετεριστή του πλούτου μας. Έφοδο που είναι και αναγκαία και εφικτή. Γιατί αυτοί που βιάστηκαν να γράψουν για το τέλος της ιστορίας όταν οι κόκκινες σημαίες της επανάστασης λύγιζαν υπό το βάρος των δικών τους λαθών, το έκαναν γιατί φοβόνταν την ίδια την ιστορία των επαναστάσεων της νέας εποχής.

ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗ ΓΡΑΦΕΙ Ο ΛΑΟΣ

Σε αυτή τη κρίσιμη και σύνθετη πολιτικά,χρονική συγκυρία που βρισκόμαστε ο αστικός συνασπισμός εξουσίας με κυρίαρχο πολιτικό εκφραστή το παραδοσιακό δικομματισμό δηλαδή τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ,αφού αρχικά αποτυγχάνει να πείσει τη κοινωνία για την ορθότητα των πολιτικών του επιλογών και να προασπίσει το ιδεολόγημα του ευρωπαικού μονόδρομου και της σκληρής λιτότητας με προσμονή τις “καλύτερες μέρες” επιχειρεί τρομοκρατώντας το λαό με κάθε λογής αθέμιτου τρόπου και εκβιαστικων διλλημάτων να συνεχίσει τις βάρβαρες πολιτικές που προστάζει η Ε.Ε. και  το κεφάλαιο.Το μόνοπου μπορεί να μας υποσχεθεί είναι καλύτερη διαχείριση της εξαθλίωσης μας. Για αυτό το μόνο που προσπαθεί να πετύχει είναι η καταστολή του εχθρού λαού μέσα από τα ΜΑΤ ή τα ΜΜΕ, με κάθε λογής εκβιαστικά διλλήματα, με την ανάδειξη της δήθεν αντισυστημικής Χρυσής Αυγής. Ακόμα και οι ιδέες για την δήθεν «μεγάλη Ελλάδα», την διαπραγμάτευση της ΑΟΖ και της ανάπτυξης που έρχεται, θα αφήσουν στο πέρασμά τους τα πτώματα (κυριολεκτικά και μεταφορικά) των εξαθλιωμένων αυτής λαών της Ευρώπης.
Η συγκυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ ήταν ο τέταρτος κατά σειρά κυβερνητικός σχηματισμός που συνεπής στην ασυνεπειά,υποσχέθηκε έξοδο από τη κρίση με παράλληλη ανάπτυξη αλλά αντ'αυτού συνέχισε τις πολιτικές της κοινωνικής καταστροφής.Υπό το βάρος της λαικής δυσαρέσκειας και αντίδρασης όμως στάθηκε αδύνατο να συμπληρωθούν οι 180 βουλευτές που θα ψήφιζαν υπέρ της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας,με αποτέλεσμα να πέσει η λαομίσητη κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου και να οδηγούμαστε σε εκλογές. O ΣΥΡΙΖΑ,σαν έταιρος (αλλά όχι ίδιος με την ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ) αστικός πυλώνας αντιλαμβάνοντας το κενό εξουσίας που τείνει να δημιουργηθεί σπεύδει να χαρίσει ολόπλευρα τα διαπιστευτηριά της στην άρχουσα τάξη επιθυμόντας να ανέλθει στη κυβέρνηση.Το πρόγραμμα και η πολιτική θέση του ΣΥΡΙΖΑ ξεκαθαρίζει ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί μια φιλολαική διέξοδο από τη κρίση αλλά άλλο ένα ενναλακτικό σχέδιο για τη διατήρηση της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων.Τα αποτελέσματα της αντιληψής του φάνηκαν ξεκάθαρα τη περίοδο του '12-'14 όταν η εκλογική αναμονή και οι κοινοβουλευτικές αυταπάτες που ο ίδιος καλλιέργησε έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη κινηματική ασυνέχεια και καθίζηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ με λογικές περί “συνέχειας του κράτους”, “ανήκομεν εις τη Δύση” αποκυρρήσει θεωρητικά και πρακτικά(με την απουσία του στο δρόμο) κάθε τι κινηματικό και ριζοσπαστικό εκφράζοντας έτσι μια άλλη εκδοχή της αστικής ομαλότητας και νηνεμίας.
Πιο συγκεκριμένα,στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου ο λαός και κυρίως η νεολαία οφείλει να εκπληρώσει το ιστορικό του χρέος και να τσακίσει τους πολιτικούς αρχιτέκτονες της λιτότητας,της φτώχειας,της ανεργίας,της εργασιακής περιπλάνησης.Να ρίξει μαύρο στις ευρωπαικές πολιτικές των μνημονίων και του ευρώ που με το σαθρό επιχείρημα περί εξυπηρέτησης του χρέους γονατίζουν τη λαική πλειοψηφία.
Η αστική τάξη και τα κομματά της προσπαθούν αγωνιωδώς να σβήσουν τη ταξική μας μνήμη....Οι ίδιοι που πρόσφατα χτύπησαν απρόκλητα τους απεργούς στο βιβλιοπολείο “Ιανός” και στην “Ανακύκλωση Α.Ε.”,οι ίδιοι που κύρηξαν πάρανομες τις απεργίες,.Είναι οι ίδιοι που ζητάνε τη ψήφο μας στο όνομα της προάσπιση της αστικής ομαλότητας.
Από αυτή τη πολιτική το περισσότερο πληττόμενο κομμάτι είναι η νεολαία.Μια νεολαία που καταδικάζουν στην ανεργία τη πλειοψηφία της και το υπόλοιπο κομμάτι της να δουλεύει με μισθούς εξαθλίωσης,μια νεολαία που διαγράφουν από τις σχολές αν δεν καλύπτει τα κοινωνικά-οικονομικά κριτηριά τους.
Από παρόμοια μπάντα ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί με νύχια και με δόντια να εμφανιστεί σαν δύναμη σωτηρίας για το λαό,διαβιβάζοντας όμως παράλληλα στην αστική τάξη και τα επιτελεία της, όρκους σταθερότητας και υποταγής στα κυρίαρχα πλαίσια της πολιτικής.Στη σύγχρονη καπιταλιστική κρίση όμως που φαίνεται πιο ξεκάθαρα από ποτέ ότι τα ταξικά συμφέροντα της αστικής τάξης είναι δια μέτρου αντίθετα από αυτά του εργαζόμενου λαού και της νεολαίας.Οποιαδήποτε αστική κυβέρνηση και να προκύψει μετά τις εκλογές,είναι αναγκασμένη από μηχανισμούς όπως η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ και άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, να προχωρήσει σε κάθε επίπεδο την κεντρική πολιτική χωρίς να μπορεί να αποτελέσει εξαίρεση,χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ήδη ψηφισμένο σύμφωνο σταθερότητας που δένει χειροπόδαρα κάθε κυβέρνηση προκειμένου να διατηρηθεί η υπάρχουσα κατάσταση σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.
Στη δύσκολη αυτή εκλογικη μάχη η αντικαπιταλιστική-επαναστατική αριστερά μπορεί να παρέμβει άμεσα και κομβικά δημιουργώντας έναν τρίτο πόλο πραγματικά αντικαπιταλιστικό μακριά και σε άμεση αντιπαράθεση από λογικές για μία πιο αριστερή διαχείριση του καπιταλισμού,τύπου ΣΥΡΙΖΑ,πραγματικά επαναστατικό και διαχωρισμένο από την ηττοπαθή και γραμμική αντίληψη του ΚΚΕ για το κίνημα,που πρεσβεύει ότι στο σήμερα δεν είναι δυνατή η κινηματική ανάταση και η πραγματοποίηση επαναστατικών κοινωνικών αλλαγών.Η αντικαπατιλιστική αριστερά συμμετέχει στις εκλογές όχι επειδή αυτές αποτελούν την κορύφωση της ταξικής πάλης αλλά ένα από τα πολλά επιπεδά της και για αυτό το λόγο δεν πρέπει να λείπει.Η εκλογική ενίσχυση της αντικαπιταλιστικής αριστεράς εξυπηρετεί στην αναζωπύρωση του λαικού κινήματος,τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε πρακτικό κομμάτι χωρίς σε καμία περίπτωση να σημαίνει ότι θεωρούμε πως οι εκλογές μπορούν πραγματικά να καλυτερεύσουν τη θέση των των “από κάτω”.
Πως και πότε μπορεί να αλλάξει η κατάσταση;
Εμείς παλεύουμε για μια εργατική αντιπολίτευση που δεν θα λαμβάνει χώρα στους διαδρόμους της βουλής και στα κομματικά γραφεία αλλά θα επιβάλλει τις λαικές ανάγκες και ελευθερίες, καθώς και τη διεύρυνση αυτών, από το δρόμο και με όρους κινηματικούς.Για ένα φοιτητικό-εργατικό-πανκοινωνικό κίνημα που θα πετυχαίνει τη μία νίκη μετά την άλλη,χωρίς να περιμένει σωτήρες,και συλλογικά θα αρχίσει να σχεδιάζει και να κατακτά σε επίπεδο συνείδησης την άλλη κοινωνία,της ισότητας,της ελευθερίας της εργατικής δημοκρατίας.Μια κοινωνία χωρίς μνημόνια-χρέη-καπιταλισμό,με το λαό κάτοχο των μέσων παραγωγής και της πολιτικής εξουσίας.
Όλα αυτά δεν θα γίνουν σε βάθος χρόνου αλλά το ύψος της τωρινής καπιταλιστικής κρίσης,η έλλειψη κοινωνικά αποδεκτού σχεδίου για την υπερβασή της από το κεφάλαιο και το κυριότερο η λαική πρωτοβουλία και η κινηματική ανύψωση μπορούν δημιουργήσουν ισχυρά ρήγματα στην αστική πολιτική και να χαράξουν το δρόμο για το νέο,στο σήμερα.Το κίνημα έχοντας ως όπλο του τις αμεσοδημοκρατικές δομές του και όργανα μπορεί και πρέπει να επιβάλλει το κοινωνικά αναγκαίο και δίκαιο.Με γενικές συνελεύσεις στους χώρους δουλειάς,στα πανεπιστήμια,στα σχολεία,στις λαικές γειτονιές,με επιτροπές ανέργων και με το συντονισμό όλων αυτών ο λαός και η νεολαία οφείλει να καταλάβει ότι είναι αυτός η κινητηρία δύναμη της ιστορίας,η μόνη που μπορεί να φέρει κοινωνικές αλλαγές προς όφελος της λαικής πλειοψηφίας.Παλεύοντας για την υλοποίηση του αντικαπιταλιστικού-μεταβατικού προγράμματος στο τώρα,με όρους λαικής επιβολής.Με τη πεποίθηση ότι οι αγώνες για να'ναι νικηφόροι πρέπει να βγούν έξω από τα όρια της αστικής νομιμότητας και να έρθουν σε συγκρουση με αυτά να τσακίσουμε τη πολιτική της βάρβαρης λιτότητας και τους όποιους εκφραστές της,να φτιάξουμε τη δικιά μας κοινωνία.Τη κοινωνία των σύγχρονων αναγκών μας.